برخورد با كارنامه از جنس ديگر امتحانات و نتايج حاصل از آن جزو مهمترين رويدادهای تحصيلي دانشآموزان و یکی از صحنههاي مهم رويارويي و تعامل والدين با فرزندان است. گرفتن و آوردن كارنامه به خانه برای برخي از دانشآموزان از اتفاقات ناراحت کننده پس از ایام امتحانات است. و مرکز همهی این ها نحوهی برخورد والدین با کارنامه بچه است. مطلب زیر راهکارهایی جدید در این رابطه ارایه میکند.
محصلاني كه از نتايج ضعيف كارشان نگرانند يا در برآورده ساختن انتظار والدين خود ناكام ماندهاند به هر ترفندي متوسل ميشوند تا مانع اطلاع والدينشان از نتایج کارنامهشان شوند. به جاي آن كه كارنامهها را «باز كنند» آنها را «تا ميكنند» و در جيبشان پنهان ميكنند. اين موضوع محدود به دانشآموزان نيست. مديران ما هم چنين ميكنند. در كشورهاي پيشرفته مانند سوئد اگر مدرسهاي موفق به كسب نتايج مطلوب نشود در روزنامه آگهي ميكنند و كارشناسان را براي حل مشكل دعوت ميكنند. آنها اشكالات را پنهان نميكنند چون واقعا تشنهي پيشرفتاند. اما بسياري از مديران مدارس ما نتايج دانشآموزان را در كشوی ميزشان قرنطينه ميكنند تا مبادا ديگران از آن باخبر شوند و بگويند «مديريت ضعيف بوده است». متوليان آموزشي ما سالهاست كه از ارايه گزارش علني ميانگين معدل دانشآموزان استانها و شهرستانها اجتناب ميكنند. همهي اينها نشان ميدهد حال و روز ما خوش نيست. ارايه گزارش عملكرد (كارنامه) بايد جهت ياري به كودك، والدين و نظام آموزشي ما عمل كند نه آن كه رويدادي مصيبت بار باشد. چگونه ميتوانید از كارنامه براي كمك به فرزندتان استفاده كنيد؟ تنها لازم است سه اصل را رعايت كنيد. اول: نتايج را درست تفسير كنيد.
در تفسير نمرات كارنامه دقت كنيد؛ ببينيد اين نمرات در چه شرايطي به دست آمده است. هميشه نمرهي ضعيف يك درس نشان دهندهی بد عمل كردن فرزندتان نيست و ميتواند به عوامل ديگر نيز وابسته باشد. 1. اعتبار و سطح آزمون را كنترل كنيد. شايد امتحان دشوار بوده يا سوالهاي مبهم و نامناسبي طرح شده باشد. 2. ممكن است بخشي از مطالب در آخرين روزهاي نزديك به امتحان تدريس شده و دانشآموز فرصت كافي براي يادگيري، تسلط، مرور يا رفع اشكال نداشته است. 3. شايد بخشي از مباحث امتحان خوب تدريس نشده باشد. 4. ممكن است برنامهريزي امتحانات و ضرب العجلهاي تعيين شده نامناسب بوده باشد. مهلتها نقش مهمي در آمادگي دانشآموزان دارد فراموش نكنيم كه زمان براي يادگيري بچهها متفاوت است. قرار نيست همه يك جور باشند. 5. نمرهي كامل هميشه توانایی و سطح سواد بچهها را نشان نميدهد. نمرهي بالا بيشتر موفقيت دانشآموز را در انجام كار معلمان نشان ميدهد.
دوم : سالم برخورد كنيد. 1. نمره را برابر با توانايي بچهها ندانيد. نمرهي پايين نشان ناتواني نيست. نمره تنها آمادگي آنها را نشان ميدهد. 2. وادار كردن بچهها به انديشيدن دربارهی نمره، ممكن است راه حلي كوتاه و سريع باشد ولي الزاما منجر به پيشرفت نميشود. «با وزن كردن گاوها، آنها چاق نميشوند.» 3. بين ارزيابي (جمعآوري اطلاعات براي تغيير) و ارزشيابي (جمعآوري اطلاعات براي داوري و رتبهبندي) تفاوت قايل شويد. ارزيابي انجام دهيد تا ببينيد مشكل کجاست و بايد چه كارهايي براي موفقيت او انجام شود. ارزيابي براي همه دانشآموزان انگيزش به حساب ميآيد ولي ارزشيابي انگيزه را از بين ميبرد. رتبهبندي بچهها و مقايسه با ديگران به شدت بر اعتماد به نفس آنها لطمه وارد ميسازد. در این میان، بد به حال دانشآموزاني كه مدارسشان ليست بچهها را براساس رتبه بر ديوار نصب ميكنند. 4. كارنامه ابزاري براي ارزيابي موفقيت، پيشرفت و شاخصی براي شناختن نقاط ضعف و قوت است. همانطور كه نقاط ضعف را مدبرانه بررسي ميكنيد، نقاط قوت را ببينيد و مورد تحسين و قدرشناسي قرار دهيد. اغلب بچهها براي غلبه بر مشكلات به تشويق، تقويت روحيه و حمايت هيجاني نياز دارند. 5. در حد ظرفيتهاي او انتظار داشته باشيد. بيش از اندازه عيبجو و سختگير نباشید. كمالگرايي و عيبجويي بيش از حد، فرزندتان را عيبجو و كمالگرا ميكند. آنها ياد ميگيرند همواره خود را ناقص بدانند و بابت اين نواقص به خود اعتماد نداشته باشند و در آزمونهاي بزرگ پاي اعتماد به نفسشان بلنگد. 6. به بچهها احساس گناه ندهيد، نگویيد "اين همه زحمت ميكشيم تو اين طوري جبران ميكني". احساس گناه و شرم بچه را مضطرب ميسازد. 7. در هر شرايطي و با هر وضعيتي كه فرزندتان دارد، انتقادات و پيشنهادات و راهحلهايتان را با احترام به او منتقل كنيد. ما مجاز نيستيم بابت بد عمل كردن و بيتجربگي به او بياحترامي كنيم. نياز به احترام ، يك نياز رواني است و بدون آن امكان شكوفايي بچهها وجود ندارد. 8. اقدامات انضباطي افراطي، محروم كردنهاي غيرمنطقي مانند نديدن تلويزيون، محروميت از تفريح و ... نوجوانان را عصبي و آشفته ميكند و هميشه به بهتر شدن نمرهها منجر نميشود. 9. در صورت نتايج ضعيف فرزندتان، مراقب واكنشها و حالتهاي خود باشيد. برخي از والدين چنان آشفته ميشوند كه به خشونت فيزيكي يا كلامي متوسل ميشوند و تهديد ميكنند. هنوز مرگ دانشآموز اهل كرج که به جرم آن كه نتوانسته بود نمرهي 20 بگيرد و بر اثر تنبيه پدرش جانش را از دست داد، فراموش نكردهايم. 10. همهي موارد پيش گفته به اين معنا نيست كه انتظارات و توقعات خودمان را بيان نكنيم يا نشان ندهيم. كودكاني كه والدينشان از آنها انتظار تحصيلی ندارند يا سهلگير و بيتوجهاند، پيشرفت تحصيلي خوبي نخواهند داشت.
سومين و آخرين اصل كارنامه اثر بيشتري خواهد داشت اگر مشورت و همفکري كنيم. يافتههاي خود را در جلسهاي با معلم فرزندتان در ميان بگذاريد و درباره دلايل كسب نمرههاي ضعيف، نيازهاي فرزندتان و تصميم براي انجام اقدامات ترميمي به بحث بگذاريد و به نتايج كاربردي دست يابيد. كارنامه فرزندتان را با نگاه جديدي بخوانيد و با ارزيابي آن فرصتي براي پيشرفت تحصيلي فرزندتان بسازيد.
بهروز فمي تفرشي (پيروز) - مشاور، مدرس آموزش خانواده
|